GETRUNTAH

Fransa, dün gece Nice ?ehrinde, son 1,5 y?l içerisindeki 3. büyük terör sald?r?s?na (7 Ocak 2015 Charlie Hebdo Sald?r?s? ve 13 Kas?m 2015 Paris Sald?r?lar? ard?ndan) sahne oldu.[1] Ülkenin ulusal bayram? olarak kutlanan 14 Temmuz’da düzenlenen sald?r?da, yakla??k 85 civar?nda insan?n hayat?n? kaybetti?i belirtiliyor. Peki, bu sald?r?n?n etkileri neler olabilir ve Türkiye’de ve Avrupa’da giderek artan terör riskleri kar??s?nda hükümetler ve devletin güvenlik kurumlar? neler yapabilir? Bu yaz?da, bu konu üzerine baz? dü?üncelerimi okurlar?m?zla payla?aca??m.

Öncelikle bu sald?r?n?n sembolik de?eri üzerine dü?ünmekte fayda var. 2001 y?l?nda, ABD’nin liberal demokratik de?erleri ve küresel kapitalizmi simgeleyen Dünya Ticaret Merkezi’nin ?kiz Kuleler’ini hedef alan 11 Eylül sald?r?lar?na benzer ?ekilde, bu sald?r?da da, Fransa’n?n modernist Cumhuriyetçi de?erlerinin hedef al?nd??? saptamas? kolayl?kla yap?labilir. Zira 14 Temmuz, Frans?z Devrimi’nin en önemli dönüm noktalar?ndan olan Bastille Günü’nü ve dolay?s?yla Frans?z Devrimi’nin e?itlik-özgürlük-karde?lik ideallerini sembolize eden önemli bir tarihtir. Sald?r?n?n gerçekle?ti?i Nice ?ehri, Fransa’n?n en önemli turistik merkezlerinden birisidir. Sald?r?n?n gerçekle?ti?i s?rada insanlar?n kad?n-erkek, çoluk-çocuk birlikte kutlamalara kat?lmalar? ise, radikal terör örgütlerinin hedefinde Fransa’n?n modernist ve Cumhuriyetçi de?erleri oldu?unu göstermektedir. Bu nedenle, Fransa, bu olaya tepki olarak, kendi modernist de?erlerini korumaya ve yaymaya gayret ederek kar??l?k vermelidir. Ayr?ca sald?rgan?n Tunus as?ll? olmas? da, Arap Bahar?’n?n bu tek ba?ar?l? örne?i olan ve Fransa ile derin tarihsel ba?lar? bulunan bu ülkenin, yeni kurdu?u laik ve demokratik rejimi çok dikkatli bir ?ekilde korumas?n?n gereklili?ini göstermektedir.

Fransa’daki bu 3. büyük terör sald?r?s?n?n olas? etkileri üzerinde dü?ünülürse; öncelikle di?er terör sald?r?lar?nda oldu?u gibi, halk?n bu olay?n ard?ndan da büyük bir korkuya kap?laca?? ve hayat?n normalli?inin -en az?ndan bir süre için- ortadan kalkaca?? belirtilmelidir. Frans?z halk?, Türkiye halk?na da benzer ?ekilde, muhtemelen bir süre toplu gösteriler ve kalabal?k ortamlardan uzak duracak ve mümkün oldu?unca evlerinde ve aileleriyle zaman geçireceklerdir. Yine Fransa’ya seyahat etmek isteyen baz? turistler, üst üste gelen bu sald?r?lar nedeniyle planlar?ndan vazgeçmek ya da tatil programlar?n? ertelemek durumunda kalabilirler. Dolay?s?yla, bu durum, turizm faaliyetleri ba?ta olmak üzere birçok sektörü -k?sa bir süre de olsa- olumsuz etkileyebilir. Ancak bu etkiler, büyük olas?l?kla san?ld??? kadar kal?c? olmaz ve benzeri sald?r?lar?n gerçekle?mesi önlenebilirse, kay?plar k?sa sürede telafi edilebilir.

Buna ek olarak, terör riskleri nedeniyle, Fransa’daki ola?anüstü hal durumu dün gece itibariyle Cumhurba?kan? François Hollande taraf?ndan 3 ay süreyle uzat?lm??t?r ve Frans?z halk?, günlük hayatlar?nda, güvenlik birimleri ve s?k? güvenlik kontrolleriyle daha s?k kar??la?mak ve bunlara al??mak zorunda kalacaklard?r. Bu durum, ku?kusuz s?radan insanlar için can s?k?c? olabilir; ama güvenlik, bu tarz durumlarda özgürlüklerden a??r basmak zorundad?r. Bu nedenle, bu konuya otoriterle?me veya sa?c?la?ma ba?lam?nda de?il, özgürlüklerin korunmas? olarak yakla?mak daha do?ru bir yakla??m olacakt?r.

Bunlar?n d???nda, bu olay?n ard?ndan Fransa’daki Müslüman gruplar ve özellikle Arap kökenli yurtta?lar ve çal??anlar üzerinde bir bask? ortam?n?n olu?mas? kaç?n?lmaz gözükmektedir. Her ne kadar, Fransa’da iktidarda hâlihaz?rda sosyal demokrat bir Cumhurba?kan? ve hükümet olsa da, artan terör riskleri nedeniyle Cumhurba?kan? Hollande da ilk kez “?slamc? terör” ifadesini kullanmak zorunda kalm??t?r.[2] Bu, halktaki öfkeyi bast?rmak için do?ru olsa da, uzun vadede terörizmi bir dinle özde?le?tirmenin çok sak?ncal? sonuçlar? olabilir. Dahas?, bu yakla??m, Cumhurba?kan? Hollande ve partisi PS’den (Parti Socialiste-Frans?z Sosyalist Partisi) daha çok, a??r? sa?c? Ulusal Cephe (Le Front National) veya merkez sa? Cumhuriyetçiler Partisi’ne (Les Républicains) yarayacakt?r. Bu nedenle, Cumhurba?kan? Hollande’?n ilerleyen günlerde Müslümanlar? radikal teröristlerden ayr??t?ran yeni bir aç?klama yapmas? gerekebilir. Burada bir konu gözden kaç?r?lmamal?d?r; e?er siyasetçiler ve entelektüeller de, bu gibi din ayr?m?na dayal? dü?manl?k ve önyarg?lar? körüklerlerse, bu, e?itim seviyesi daha dü?ük olan halk gruplar?nda çok daha büyük olaylara neden olabilir. Bu ise, ülkedeki kutupla?may? daha da artt?r?r ve Fransa’y? I??D ve El Kaide gibi radikal gruplar?n ba? hedefi haline getirebilir.

Fransa’daki terör sald?r?s?n?n olas? bir di?er etkisi de, Suriye’de devam etmekte olan iç sava?la ilgili olacakt?r. Suriye iç sava??, diktatoryal yönetime kar?? bir halk devrimi ?eklinde ba?lam??, ancak dünyadaki cihatç? gruplar?n bu ülkeye ak?n etmesi ve ?l?ml? muhalefeti bast?rmas? neticesinde, radikal ?slamc? bir terör dalgas?na dönü?mü?tür. Bu nedenle, uzun süredir Suriye’deki Be?ar Esad yönetimine ve Rusya’ya muhalif bir pozisyon alm?? olan Fransa, bu yakla??m?n? de?i?tirmek ve bu iki ülkenin yönetimiyle de daha yak?n i?birli?ine yönelmek zorunda kalabilir. Elbette ne Esad, ne de Putin yönetimlerinin demokrat veya özgürlükçü olduklar? iddia edilemez; ama ?uras? bir gerçektir ki, I??D tehlikesi kar??s?nda, Putin ve Esad gibi otoriter yönetimler çok daha efektif mücadele yürütebilirler. Bu ba?lamda, Fransa, Birle?ik Krall?k, ABD ve Türkiye gibi Bat? blo?unun askeri aç?dan önemli ülkelerinin ve genel olarak da NATO’nun olu?turaca?? stratejiler çok önemli olacakt?r. Ancak son Var?ova Zirvesi’nin kararlar? incelendi?inde, NATO’nun, Ukrayna ve Balt?k Devletlerine yönelik tehditleri nedeniyle, Rusya’y? da I??D ölçüsünde önemli bir tehdit kayna?? olarak gördü?ü anla??lmaktad?r. Bu, do?ru bir yakla??m bile olsa, Suriye konusunda Rusya ile -en az?ndan I??D’e kar??- bir i?birli?i platformu olu?turmak, Bat? blo?una son derece faydal? olacakt?r. Bu konuda, ABD’de Kas?m ay?nda seçilecek yeni Ba?kan’?n kararlar? da çok kritik olacakt?r. I??D terörü, muhakkak olu?tu?u kaynakta bitirilmeli ve Suriye iç sava?? hakkaniyet ilkesiyle ba?da?an bir ?ekilde sonland?r?lmal?d?r.

Bu olay?n bir di?er neticesi de, muhtemelen Avrupa Birli?i’nin göç politikas?yla ilgili olacakt?r. AB projesini toptan y?kabilecek a??r? sa?c? ak?mlar?n iktidara gelmesini önlemek için, AB’nin Suriye, Libya ve Irak gibi ülkelerden Türkiye’ye ve Avrupa’ya yönelen göç dalgas?n? önlemesi gerekmektedir. Bunun yolu ise, Türkiye ile Ahmet Davuto?lu döneminde yap?lan göçmenlerin iadesi-vize muafiyeti anla?mas?n? yürürlü?e sokmak ve Suriye iç sava??na kal?c? bir çözüm bulmakt?r. Bu ba?lamda, Türkiye, AB’ye olan göç dalgas?na set çekecek önemli bir ülke olarak, Avrupa için yeniden önemli bir kanat ülkesi haline gelecektir. Bu, AB tam üyeli?i halen hayal olarak görülse de, ili?kilerin kopmamas? ad?na önemli bir kazan?m olabilir.

Nice sald?r?s?n?n bir di?er do?al sonucu da, genel olarak AB’nin ve baz? Avrupa ülkelerinin (Almanya, Fransa vs.) tarihsel olaylar üzerinden yürüttükleri ve birçok ülkeyle aras?na hamaset duygular? sokan idealist yakla??mlar?n? revize etmesi gereklili?inin görülmesi olabilir. Zira tarihsel baz? olaylar ve tart??malar nedeniyle (Ermeni soyk?r?m? iddialar?) Türkiye, Azerbaycan ve daha birçok ülkeyi inciten AB, güncel tehditler yerine tarihsel olaylara odaklanarak, kendi vatanda?lar?na da büyük zarar vermektedir. Bu yakla??m, ülkeler aras?ndaki i?birli?ini engellemekte ve dahas?, halklar aras?nda hamaset duygular?n? körüklemektedir. Fransa ve AB’nin ?u an güvenlik tehditleri kar??s?nda ihtiyac? olan ?ey, hiç ?üphesiz “realpolitik”tir.

Nice sald?r?s?n?n ard?ndan ortaya ç?kan bir zorunluluk ise, Avrupa ülkelerinin radikalle?me ve terörizm kayna?? olmaya ba?layan radikal ?slami ak?mlara kar?? mücadele etmesi gereklili?idir. Bunun yolu ise, kesinlikle ?slamofobik politikalar uygulamalar/üretmek de?ildir. Bunun yerine, laik sistemi kabul eden ?l?ml? Müslüman gruplara destek verilmelidir. Zira kat? laik politikalar ve ?slam kar??tl???, bugüne kadar tüm deneyimler göstermektedir ki, kutupla?ma ve radikalle?meyi daha da artt?rmaktad?r. Oysa yak?n zamana kadar Türkiye’de geçerli olan laik Müslümanl?k anlay???na benzer bir yakla??m, Avrupa ülkelerini de rahat ettirecek ve Müslümanlar?n radikalle?mesini önleyecektir. Bunun için, Türkiye’nin de Körfez ülkelerine benzemeye ba?layan Müslüman kimli?ini yeniden Cumhuriyet Türkiye’sinin geleneksel çizgisine çekmesi faydal? olabilir. Zira ?slam dünyas?n?n birçok aç?dan lider ülkesi olan Türkiye’de de, I??D’e yüzde 8 oran?nda destek verildi?inin baz? kamuoyu ara?t?rmalar?nda ortaya ç?kt??? görülmektedir.[3] Bu, ?u an için çok marjinal bir düzey olsa da, orta vadede tehlikeli bir ak?m haline gelebilir.   

Son olarak, bu olay neticesinde bir kez daha teyit edilmi?tir ki; Avrupa ülkeleri, Türkiye ve Akdeniz k?y?s?ndaki di?er ülkeler aras?nda istihbarat payla??m? ve i?birli?i artt?r?lmal?d?r. Akdeniz, son birkaç y?ld?r, terörizm ve illegal göçün merkezi durumuna gelmi?tir. Bu nedenle, tüm bölge ülkelerinin güvenlik birimleri aras?nda kar??l?kl? güven ili?kileri tesis edilmeli ve yard?mla?ma artt?r?lmal?d?r. Rekabete dayal? yakla??mlar yerine i?birli?i olgusu ve dostane yakla??mlar?n öne ç?kar?lmas?n?n, bölgedeki tüm ülkelere faydas? olacakt?r.  

Sonuç olarak, Nice terör sald?r?s?, son dönemde Avrupa’da ve genel olarak Bat? dünyas?nda h?zla artan ?slamofobiyi körükleyecek çok talihsiz bir terör hadisesi olmu?tur. Bu olay kar??s?nda so?ukkanl? ve iyi planlanm?? tepkiler vermek, tüm Avrupal? liderlerin ve karar al?c?lar?n görevidir. Türkiye de, bu gibi olaylar nedeniyle ayyuka ç?kan radikal ?slam tart??malar? ortam?nda, kendi laik demokratik rejimini güçlendirerek, Avrupal? Müslümanlar ve di?er Müslüman nüfusu a??r basan ülkeler için yeniden model bir ülke haline gelebilir.  

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMEC?

[1] Olay hakk?nda detaylar için; http://politikaakademisi.org/2016/07/15/nicede-bastille-gunu-katliami/.

[2] http://insider.foxnews.com/2016/07/14/hollande-france-under-threat-islamic-terrorism.

[3] http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/11/151118_pew_isid_anket_turkiye.